Sraosha & Rakasha

Ο Rakasha μας θύμισε τη μνήμη. Τζαναμπέτικο πράγμα η μνήμη , δε βρίσκετε; Εγώ θα αφήσω την προσωπική μνήμη, τη μόνη πραγματική εκδοχή της , και θα μιλήσω για τη λεγόμενη συλλογική μνήμη.

Διάβαζα σε κάποιο περιοδικό κυριακάτικης εφημερίδας, δε θυμάμαι ποιο, πως οι γυναίκες της Βοσνίας θέλουνε να ξεχάσουν, και βοηθούνε σ' αυτό και τα καινούργια σχολικά βιβλία (αν και δεν ξέρω εάν το ίδιο ισχύει και στη Σερβική Δημοκρατία, τέλος πάντων). Μετά κάπου αλλού, πάλι δε θυμάμαι πού, έλεγε πως η νεολαία του Κοσσυφοπεδίου επίσης θέλει να ξεχάσει. Σκεφτόμουνα εξ αφορμής των παραπάνω δύο πράγματα: η 'συλλογική' λήθη είναι, αν όχι επκίνδυνη, όχι πάντοτε εποικοδομητική. Όταν ξεχνάει ο κόσμος, μπορεί με φρεσκάδα και ενθουσιασμό να επαναλάβει τα ίδια -- αυτή είναι μία κοινότοπη διαπίστωση. Μπορεί βεβαίως να μην επαναλάβει 'τα ίδια', αλλά να κινηθεί, να κινητοποιηθεί, να αδρανήσει ή να αποφασίσει με τρόπο που θα διαιωνίσει ή θα δημιουργήσει στο μέλλον ανώμαλες καταστάσεις. Παράδειγμα η μαρτυρική Μεγαλόνησος ('μαρτυρική' για να την ξεχωρίζουμε από την άλλη, τη 'Λεβεντογέννα' -- κι η κακομοίρα η Εύβοια μένει μπουκάλα. Μα πότε θα απαλλαγούμε από τα κλισέ, συνεκδοχικά, μετωνυμικά, μεταφορικά και άλλα; άσε, σταματάω: επαναλαμβάνομαι...). Και εξηγούμαι: εάν οι Ελληνοκύπριοι θυμόντουσαν (συλλογικά, προσωπικά πολλοί είναι αρκετά μεγάλοι για να θυμούνται καλά) τι συνέβαινε μεταξύ 1957 και 1974, αλλιώς θα κυλούσε ο περυσινός χειμώνας που οδήγησε στο κυπριακό δημοψήφισμα. Προσοχή: δε λέω απαραίτητα πως θα ήταν άλλο το αποτέλεσμα, λέω πως τα επιχειρήματα του Όχι, αλλά και του Ναι, θα ήτανε σχετικότερα με την πραγματικότητα και λιγότερo εκπεφρασμένα με όρους πολιτικού σουρρεαλισμού, λαϊκιστικού μανιχαϊσμού και χιλιαστικού φολκλόρ.

Το άλλο που σκεφτόμουν, είναι πως, δυστυχώς, η συλλογική μνήμη είναι ταυτισμένη και από τις γυναίκες της Βοσνίας, και από τη νεολαία του Κοσσυφοπεδίου, και από άλλους πολλούς, με το μίσος. Κακώς. Κι όμως υπάρχει, όπως υπαινίχθηκα πιο πάνω, και η συλλογική μνήμη που κοιτάζει κατάματα τα δικά μας λάθη (και, άντε να το πω, εγκλήματα), και μας βοηθάει να πάμε λιγάκι μπροστά. Οι Γερμαναράδες δείχνουνε και πάλι τον δρόμο, εν προκειμένω.

Ποιος θα ξυπνήσει αυτή τη συλλογική μνήμη, η οποία κοιτάει τα λάθη του υποκειμένου της, ας την πούμε τη μνήμη της μετανοίας; (Σεβασμιώτατοι, γιούχου!, που έλεγε και η πάλαι ποτέ Στρουμφίτα.) Ποιανών αυτό ακριβώς συνιστά την αποστολή; Των διανοουμένων, φυσικά (πολλά γιούχου! εδώ). Άλλωστε, με τα λάθη και τα εγκλήματα των άλλων μπορούνε να ασχολούνται και οι δημοσιογράφοι, όπως και οι στρατιωτικοί.

Εδώ, ακολουθώντας τη συμβουλή του κρεϊζιμόνκυ (ή μήπως πάλι δε θυμάμαι καλά;) "κατούρα και λίγο", προς όσους πωρώνονται (έτσι γράφεται; sos) υπερβολικά με τα κοινά, σταματώ.