Sraosha & Rakasha

Δεν ξέρω εάν τα διαβάζετε τα ψιλά. Εκεί δηλαδή όπου εναποτίθενται οι χαμένες υποθέσεις και τα μακρινά επίκαιρα. Όταν ήμουνα δεκάξι (ή κάπου εκεί) διάβασα στα ψιλά για έναν Πολωνό μετανάστη, από τους πρώτους τότε, Σταβομίρ Ζιμάνσκυ τον έλεγαν, που είχε κρεμαστεί σε ένα ελληνικό κρατητήριο. Οι λεπτομέρειες, δεν είναι του παρόντος, αλλά με είχανε τόσο συγκλονίσει, που ήθελα να γράψω ένα μυθιστόρημα. Αλλά αυτά είναι για άλλα τσακάλια, όχι για τον κακομοίρη τον Σραόσα. Αφήστε που μετά ακολούθησαν ορδές αντιθέων Αλβανών, μαύροι που βρίσκουνε σε νάρκες μέσα στη σιωπή του Έβρου και μαυριδεροί που πνίγονται και ξεπαγιάζουν έξω από τα νησιά του γαλανού Αιγαίου. Κύλησε νερό στο αυλάκι, δηλαδής (μετά το σουξέ του 'άραγες', λέω να τους γενικεύσω λιγάκι αυτούς τους διαλεκτικούς τύπους).

Μού έμεινε ωστόσο το κουσούρι των ψιλών. Διαβάζω λοιπόν στα ψιλά πως ο βαρύς μηχανισμός που κινεί το ρολόι 'Κυπριακό', στραβωμένος και σκουριασμένος ξαναμπαίνει σιγοτρίζοντας σε κίνηση. Χρίιιιτς, σκρουντς-σκρουντς-σκρουντς, γκζζζζζζνταπ. Επειδή θέλω να σάς κρατάω ενήμερους και ανήμερους, να σας πω δυο-τρία πραγματάκια που δε χωράνε στα ψιλά. Θα σας παρουσιάσω δύο σενάρια, με στοιχεία για το καθένα από πρώτο χέρι, αφήνοντάς σας να σχηματίσετε γνώμη μόνοι σας. (Άλλες πηγές: Δρουσιώτης, Γιώργος Στρατής, και το Cyprus Conflict, για μια πιο συστηματική θεώρηση)

Η ερώτηση που κανείς μα κανείς δεν θέλει να ρωτάει στην νότια / 'ελεύθερη' Κύπρο είναι και η πιο σημαντική: γιατί ψήφισαν οι Ελληνοκύπριοι 'όχι' στο δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου 2004; Αν και κανείς δεν θέλει να θέτει αυτή την ερώτηση, ακριβώς επειδή είναι σημαντική, συνήθως ωστόσο απαντάται χωρίς καν να τεθεί ως εξής: "Ναι στη λύση, όχι στο σχέδιο Ανάν." Μια τέτοια θέση αποτελεί είτε, τουλάχιστον, οξυμωρο σχήμα είτε κρύβει κάτι. Οξύμωρο σχήμα, εφόσον το σχέδιο αποτελεί επιτομή των διαπραγματεύσεων από το '74 και μετά, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ (του μόνου διαύλου μέσα από τον οποίο οι Ελληνοκύπριοι θεωρούν ότι μπορεί να περάσει η διευθέτηση) αλλά και της ΕΕ (πράγμα που κουκουλώθηκε τεχνηέντως στην Κύπρο). "Κρύβει κάτι", την αντίληψη πολλών (πάρα πολλών) Ελληνοκυπρίων πως λύση συνεπάγεται επιστροφή στην 19η Ιουλίου 1974 (οι Ελληνοκύπριοι στα σπίτια και τις μπίζνες τους και οι Τουρκοκύπριοι στα μαντριά / θύλακες) ή ένα κράτος όπου η κεντρική κυβέρνηση θα είναι αρκετά ισχυρή μόνον εάν ελέγχεται κατά πλειοψηφία από τους Ελληνοκύπριους ώστε να έχουνε τη δυνατότητα να επιβάλλουν πάντοτε τη θέλησή τους.

Γιατί λοιπόν το 'όχι'; Υπάρχουνε βασικά δύο σενάρια:

α. Η ελληνοκυπριακή κοινωνία είναι άρρωστη. Γνωρίζοντας πως μία "λύση" σαν αυτές που σκιαγράφησα πιο πάνω είναι ανέφικτη, προτιμάται η μη λύση και η διαιώνιση του ανώμαλου μεν, ποικιλότατα δε συμφέροντος (λ.χ.: η νόμιμη εκπροσώπηση της νήσου βρίσκεται αποκλειστικά στα χέρια των Ελληνοκυπρίων) και προσοδοφόρου (από πού να αρχίσει κανείς...) status quo. Κάτι τέτοιο έχει διαγραφεί καθαρά από κάποιες δημοσκοπήσεις, δυστυχώς κυρίως ανάμεσα στις νεώτερες ηλικίες. Πέραν των ρητορικών, βασικό επιχείρημα κατά του 'Ναι' στο δημοψήφισμα σε πηγαδάκια και καφενεία ήτανε πως θα κοστίσει λεφτά, θα προκαλέσει κοινωνική αναταραχή, θα οδηγήσει υπαλλήλους και αξιωματικούς στην ανεργία (αναληθής, όμως διαδεδομένη αντίληψη), θα είναι οι τουρίστες ελεύθεροι να πάν "από κει", που είναι και πιο ωραία κ.ο.κ. Αυτή η στάση εκφράστηκε περίφημα στο εξής ελάχιστα δημοσιοποιημένο (πλην όμως καταγεγραμμένο) περιστατικό: όταν αντιπροσωπεία προσφύγων παρακάλεσε τον Πάφου Χρυσόστομο να υποστηρίξει το 'Ναι', ο επίσκοπος τους επιτίμησε που χαλάνε τον κόσμο για μερικά "παλιοχώραφα" (και όχι, λ.χ., 'βωμούς και εστίες'), τάζοντας να τους παραχωρήσει όσα θα έχαναν, εάν επικρατούσε το 'όχι', από τα περιουσιακά της Μητροπόλεώς του -- το οποίο και δεν έπραξε. Εάν αυτά ισχύουν αυτούσια, το κυπριακό δεν θα λυθεί ποτέ, εν όσω οι Ελληνοκύπριοι θα καλούνται να αποφανθούν με δημοψήφισμα.

β. Η ανηλεής προπαγάνδα και η εκτενής (αλλά ανθρώπινης κλίμακας) τρομοκρατία στην οποία οι εθνικιστικές δυνάμεις και οι κυβερνώντες υπέβαλαν τους Ελληνοκυπρίους πανικόβαλαν, αποπροσανατόλισαν και παραπλάνησαν τους ψηφοφόρους. Αυτό διευκολύνθηκε πολύ από την επίτηδες μη διαπραγμάτευση (όσο και εάν φωνασκούν περί του αντιθέτου) εκ μέρους της κυπριακής κυβέρνησης στα τελικά στάδια, καθιστώντας το σχέδιο λιγότερο 'ελκυστικό'. Πριν το δημοψήφισμα προηγήθηκαν στο νησί διάφορα, όπως:

η διαρκής υπογράμμιση του πόσα λεφτά θα κοστίσει η λύση και συγκεκριμένα η ανοικοδόμηση της κλειστής πόλης Αμμοχώστου (εσκεμμένα, διότι οι περί τους 80.000 Αμμοχωστιανοί, που θα επέστρεφαν πρώτοι στις 15 Αυγούστου 2004, θα αποτελούσαν την αιχμή του δόρατος του 'Ναι'),

κυβερνητικές εγκύκλιοι όπου οι δημόσιοι υπάλληλοι καλούνταν να δηλώσουν εάν ενδιαφέρονται να υπαχθούν στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση, όπου και επισημαινόταν (ψευδώς) πως δεν υπήρχαν εγγυήσεις ότι δε θα βρεθούνε στον δρόμο. Φανταστείτε τι σημαίνε αυτό στη χώρα με τον μεγαλύτερο δημόσιο τομέα στην ΕΕ!

η κυκλοφορία φημών πως οι Ελληνοκύπριοι θα έπρεπε να καταργήσουν τις θρησκευτικές αργίες τους...

το ξυλοκόπημα μαθητών των οποίων οι γονείς έγραφαν υπέρ του 'Ναι' στις εφημερίδες,

η συστηματική διαστρέβλωση των προνοιών του σχεδίου για τις περιουσίες,

η μη κυκλοφορία του σχεδίου ευρέως (με το ψευδές πρόσχημα πως ήταν 9000 σελίδες, ενώ είναι γύρω στις 200),

η απροκάλυπτη φίμωση του 'Ναι' και ο αποκλεισμός των υποστηρικτών του 'Ναι' από τα κανάλια: τα δύο κρατικά, το Σίγμα (συμφερόντων ελληνοκυπρίων πολιτικών), του Μέγκα (συμφερόντων Εκκλησίας) και του Αντέννα (τρέχα γύρευε),

ο υστερικός τονισμός του δικαιώματος της Τουρκίας να επέμβει (με 600-τόσους στρατιώτες στην τελική φάση έναντι 900-τόσων Ελλήνων, χωρίς βαρύ οπλισμό, εάν φυσικά οι Ελληνοκύπριοι είχανε σκοπό να ξανασφάξουν),

το δόγμα πως μόνο μία παρελκυστική πολιτική (βλέπε τακτική Ντενκτάς) θα τελεσφορούσε, και μάλιστα στη μετά την ένταξη εποχή. Ο Παπαδόπουλος είχε δηλώσει πως πολλές ευκαιρίες για λύση θα εμφανίζονταν, και πριν τις 17 Δεκεμβρίου 2004. Όταν του το υπενθύμισαν (μετά τις 17 Δεκεμβρίου 2004), αρνήθηκε πως είχε ποτέ δηλώσει κάτι τέτοιο. Εάν αντέχετε, δείτε και το δακρύβρεχτο διάγγελμά του εν προκειμένω και σχηματίστε εσείς γνώμη,

και άλλα πολλά.

Εάν αυτό το σενάριο ισχύει, το κυπριακό δεν θα λυθεί ποτέ, εν όσω οι ίδιες δυνάμεις διαφεντεύουν στην ελληνοκυπριακή πλευρά.

(Αυτή τη φορά δεν θα επιτρέψω σχόλια εδώ, όμως καλοδεχουμενες όποιες σκέψεις σας στο ιμέιλ μου. Ελπίζω πως αυτό το μέτρο θα αποθαρρύνει μερικές λιγότερο σοβαρές αντιδράσεις.)