Sraosha & Rakasha

Αφορμή για αυτό που θα διαβάσετε στάθηκε ένα ποστ του J95 που σχολιάζει ένα τρίτο ποστ. Αυτό το τρίτο ποστ, αναδημοσίευση από το περιοδικό Λουκούμι, δίνει 42 εναλλακτικές ετυμολογίες ελληνικών λέξεων, παραθέτοντας σε κάθε περίπτωση την ετυμολογία προς αναίρεση που δίνει το λεξικό Μπαμπινιώτη.

Κατ' αρχήν να επισημάνω πως δεν θα μπω στην ουσία, δηλαδή ποιες ετυμολογήσεις του Μπαμπινιώτη είναι ορθές και ποιες είναι εσφαλμένες. Ενδεχομένως κάποιες από τις 42 σταχυολογημένες ετυμολογήσεις να είναι λάθος και κάποιες από εκείνες που προτείνει ο Ε. Κριτσίνης να είναι ορθές. Προτού προχωρήσω όμως να επισημάνω πως οι πηγές που συμβουλεύτηκε ο κύριος Κριτσίνης (λ.χ. Λεξικό - Εγκ. Ήλιος του Ι.Πασσά, Λεξικό Σταματάκου, Εγκ. Μπριτάνικα, κτλ.) δε μου εμπνέουν εμπιστοσύνη. Αυτό γιατί κάποιες από αυτές είναι ξεκάθαρα αναξιόπιστες, λ.χ. ο Ήλιος του Πασσά (μα πού το θυμήθηκαν;) και απλώς αναπαράγουν παρετυμολογήσεις των αρχαίων και των βυζαντινών λογίων, ενώ οι άλλες πηγές είναι δευτερογενούς χαρακτήρα. Αυτό είναι κακό; Όχι βεβαίως, συνήθως. Εδώ όμως καταβάλλεται προσπάθεια να αναιρεθούν κάποιες από τις ετυμολογήσεις ενός καταξιωμένου μελετητή της ετυμολογίας. Φρονώ λοιπόν ότι αυτή η προσπάθεια απαιτεί τουλάχιστον κάποιου είδους πρωτότυπη έρευνα επί του θέματος κι όχι ξεπατίκωμα (όπως διαπιστώνω πως έχει γίνει αρκετές από τις 42 φορές) των αθεμελίωτων εικασιών του Σούδα / Σουίδα λόγου χάρη.

Για παράδειγμα, άμα θέλω να προτείνω μια νέα θεραπεία για την υπέρταση, με σκοπό να επικρίνω τη σήμερα κρατούσα φαρμακευτική μέθοδο, δεν πρόκειται να παραθέσω από το σάιτ ενός αρχαιοδίφη που αποθησαυρίζει τις αφαιμακτικές μεθόδους του Ιπποκράτη και του Γαληνού.

Συνεχίζω. Ας πούμε πως ο κύριος Κριτσίνης επιθυμεί να προτείνει πως οι 42 ετυμολογίες του (από όπου και αν προέρχονται) είναι οι ορθές. Ενδεχομένως να έχει να συμβάλει και το εξής στην ελληνική ετυμολογία: ότι οι ευφάνταστες παρετυμολογήσεις είναι πολλάκις / ενίοτε εγκυρότερες των επιστημονικότερα βασανισμένων. Τι έπρεπε να πράξει; Να υποβάλει τη λίστα-μελέτη του στο συριανό περιοδικό Λουκούμι; Αν και το Λουκούμι είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον πολιτιστικό περιοδικό, μιλάω εκ πείρας, η ενδεδειγμένη οδός θα ήταν να υποβάλει τη λίστα-μελέτη του σε ένα εξειδικευμένο περιοδικό με συντακτική επιτροπή αποτελούμενη από φιλολόγους (και ιστορικούς γλωσσολόγους). Όχι μόνο θα λάμβανε εμπεριστατωμένα και έγκυρα σχόλια από αρμόδιους (αυτή είναι η διαδικασία του "peer reviewing" -- για τους αμερικανοτραφείς κομπιουτερόπαιδες), αλλά θα προσέδιδε και κύρος στην εργασία του, αφού θα κρινόταν και θα διαβαζόταν από επαΐοντες. Μην ξεχνάτε πως οι κριτές σε εξειδικευμένα 'επιστημονικά' έντυπα υποχρεούνται να δώσουνε το "οκέι" όχι εάν συμφωνούνε παρά, απλώς, εάν το υποβληθέν άρθρο πληροί συγκεκριμένες προδιαγραφές τεκμηρίωσης, ύφους, ευπρέπειας κ.ο.κ.

Γιατί λοιπόν στο Λουκούμι και όχι στο Journal of Greek Linguistics ή στην Επετηρίδα κάποιας Φιλοσοφικής Σχολής ή στο Transactions of the Philological Society; Για μένα η απάντηση είναι απλή όσο και οδυνηρή: όπως κανένας από τους βιβλικούς (ή μήπως "γραφικούς") 'δημιουργιστές' δε θα έδινε άρθρο του όπου ισχυρίζεται πως ο κόσμος είναι 6000 ετών με βάση τα απολιθώματα προς δημοσίευση στο Nature, έτσι κι ο κάθε ιδεόληπτος ερασιτέχνης δεν πρόκειται να αφήσει "ινδοευρωπαϊστές" να κρίνουν αυτόν και το ελληνοκεντρικό έργο του. Συχνά, εξισώνουν ανερυθρίαστα τους "συναδέρφους" τους με φραξιονιστές που καταπνίγουν όλες τις αντάρτικες φωνές, όπως τη δική τους, φωνές που θέλουν να κομίσουν την ασυνάρτητη γλαύκα της Γενέσεως και του Etymologicum Magnum στην Αθήνα των βιολογικών και γλωσσικών σπουδών...

Στις παρυφές της επιστήμης και της σοβαρότητας κινούνται και οι δημιουργιστές και οι ελληνεπέλληνες (σχηματίστηκε κατά το 'λεπτεπίλεπτος' και το 'φαυλεπίφαυλος') που καταφεύγουν σε αναρμόδια έντυπα ή σε μπροσούρες μαζικού σκοτισμού. Ταυτόχρονα διεκδικούν να εκπροσωπούν αυτοί, χωρίς αιδώ ("δεν έχω καμία πρόθεση να κρίνω οποιονδήποτε έχει αντίθετη θέση"), χωρίς στοιχεία (η λέξη θηρίον από το "επί θηρίου βαίνω"; όπως η Πόρνη της Βαβυλώνος;), χωρίς επιχειρήματα (γιατί αήρ από το άημι κι όχι από το αείρω;), χωρίς κατάρτιση ("δεν πιστοποιούν την ύπαρξη Ινδοευρωπαϊκής φυλής και κατ’ επέκτασιν Ινδοευρωπαϊκού πολιτισμού"· υπάρχει αμερικανική φυλή; υπάρχει αμερικανικός πολιτισμός; υπάρχει αμερικανική γλώσσα;) τους κλάδους της (αν)εξελικτικής βιολογίας και της ετυμολογίας, δυσφημώντας τες.

Κάθε λαός και ο σκοταδισμός του, τελικά: οι αμερικανοί με τον δημιουργισμό τους, εμείς με τους ελληνεπέλληνες. Ή μήπως ελληνεφέλληνες;

Ρίχνω τώρα το μπαλάκι στους ομότιμους, ερίτιμους και εν γένει ακαδημαϊκούς στο περιγλώσσιο να κάνουν τη νεκροτομή και αυτοψία. Τουλάχιστον των ετυμολογιών των μεζέ, φρόνησις, θρησκεία, Ιεροσόλυμα, θρίαμβος, ωκεανός, κανακάρης...