22.1.07
Ψυχοβγάλτης
Είδα προχτές την ταινία του Γιάννη Οικονομίδη Η ψυχή στο στόμα. Ο Οικονομίδης είναι, φυσικά, ο σκηνοθέτης του θρυλικού Σπιρτόκουτου, της σημαντικότερης ελληνικής ταινίας των τελευταίων ετών μαζί με το oeuvre του Κωνσταντίνου Γιάνναρη.
Περισσότερο και από το Σπιρτόκουτο, Η ψυχή στο στόμα είναι μία καταιγιστική ταινία, τρομακτική στην αλήθεια της. Πρόκειται για ένα βίαιο έργο, όπου όμως το μεγαλύτερο μέρος της βίας είναι ψυχολογικής φύσης. Πιθανότατα ο τίτλος να αναφέρεται και στο τι παθαίνει ο θεατής παρακολουθώντας μια ατέρμονη κι άσκοπη πάλη συντεθειμένη από κοντινά πλάνα σε αμείλικτα μούτρα είτε μουτζουρωμένα από ηλεκτρικό ημίφως είτε που τα καταυγάζει λαμπτήρας φθορίου.
Ο τόνος της ταινίας είναι τόσο αβάσταχτα ισορροπημένος, ώστε όταν έχεις δύο τραμπουκάκια να επαναλαμβάνουν, εν είδει των συντόμων 'Κύριε Ελέησον' και λίγο σαν γηπεδική ιαχή, την προτροπή 'πούτσο και ξύλο', 'πούτσο και ξύλο', 'πούτσο και ξύλο', 'πούτσο και ξύλο', 'πούτσο και ξύλο', 'πούτσο και ξύλο', δε γελάς. Δε γελάς καθόλου. Γιατί μόλις έχει προηγηθεί από το στόμα του ενός η ελλειπτική αλλά ανατριχιαστική περιγραφή ξυλοδαρμού μιας γυναίκας, της κοπέλας του.
Όσον αφορά το 'στόμα': οι διάλογοι είναι αυτό που λέμε 'οχετός', ένα αφηγηματικά στημένο ανθολόγιο της ελληνικής βωμολοχίας. Όχι με τον χαζοκολωνακιώτικο τρόπο της ελληνικής επιθεώρησης αλλά ως το όπλο όσων δεν έχουν όπλο, τουλάχιστον όχι εύκαιρο όπλο. Πού και πού, εκρήξεις απροσδόκητης δημιουργικότητας, γλωσσικής, αφηγηματικής, εικαστικής. Αλλά καμμιά ανάταση. Καμμία. Μέσα στα πρώτα δέκα λεπτά είχε αποχωρήσει ο μισός σινεμάς. "Αμάν πια, 'μαλάκα' και 'μαλάκα' και 'μαλάκα'... τι ταινία είναι αυτή;"
Μπορεί να είναι επαρχία εδώ (κάτι μας είπε για 'Πρέβεζα' ο σκηνοθέτης μετά αλλά ίσως να παράκουσα), όμως η ερώτηση είναι καίρια: γιατί να πάει ο Αθηναίος θεατής να δει στο σινεμά Μικρόκοσμος μια ταινία που αποθέωσαν οι κριτικοί και που αρνούνται να διανείμουν οι διανομείς; Γιατί να υποστούν την τρομακτική, αν και εν πολλοίς αναίμακτη, βία αυτής της ασφυκτικής ταινίας;
Γιατί πρόκειται για μια βαθύτατα πολιτική ταινία, για μία απροσδόκητα οξυδερκή ματιά πάνω και μέσα στην πραγματικότητα του καθημερινού, διαπροσωπικού φασισμού. Αντί για την αφ' υψηλού πομπώδη ακυρολεκτική συνθηματολογία (σεναριακή και εικαστική, έτσι;) που χαρακτηρίζει το μεγαλύτερο μέρος του 'νέου' ελληνικού κινηματογράφου, εδώ έχουμε μία ταινία υπαινικτική και ταυτόχρονα άμεση, δουλεμένη αλλά όμως σάρκινη, γήινη. Ο Οικονομίδης είναι θυμωμένος αλλά και ανήσυχος, τρυφερός και καθόλου υπεροπτικός αλλά ειλικρινά πύρινος.
Ταυτόχρονα, είναι μια ταινία για έναν κόσμο όπου απουσιάζει εντελώς η Αγάπη. Ο μικρόκοσμος όπου οι ήρωες του Οικονομίδη παλεύουν ορίζεται από την οικογένεια ως φορέα εξουσίας και καταπίεσης. Με τα υλικά της πλέκεται ένα κλουβί αποκλεισμού, ανέχειας και απαιδευσιάς, μια μίνι κόλαση όπου, ανάμεσα σε όλα αυτά, δεν υπάρχει πουθενά Αγάπη. Η απουσία της Αγάπης και μόνο οδηγεί στη σιωπή κάποιους ήρωες του Μπέργκμαν. Τους ήρωες του Οικονομίδη τους οδηγεί στα σοπάκια, στις κατραπακιές, στη χυδαιολογία, στο μηχανικό μπινελίκωμα και στο άγριο βρισίδι.
Πηγαίνετε στον Μικρόκοσμο. Ή περιμένετε να βγει σε ντιβιντί. Ή καθήστε να ακούσετε να μιλάν άλλοι για την ταινία σε καμμιά δεκαετία -- όπως έγινε με το 'La Haine'. Εμένα πάντως η ταινία με συντάραξε, και (νομίζω) μ' έκανε καλύτερο άνθρωπο. Αφού πρώτα μου έβγαλε την ψυχή, φυσικά.
Περισσότερο και από το Σπιρτόκουτο, Η ψυχή στο στόμα είναι μία καταιγιστική ταινία, τρομακτική στην αλήθεια της. Πρόκειται για ένα βίαιο έργο, όπου όμως το μεγαλύτερο μέρος της βίας είναι ψυχολογικής φύσης. Πιθανότατα ο τίτλος να αναφέρεται και στο τι παθαίνει ο θεατής παρακολουθώντας μια ατέρμονη κι άσκοπη πάλη συντεθειμένη από κοντινά πλάνα σε αμείλικτα μούτρα είτε μουτζουρωμένα από ηλεκτρικό ημίφως είτε που τα καταυγάζει λαμπτήρας φθορίου.
Ο τόνος της ταινίας είναι τόσο αβάσταχτα ισορροπημένος, ώστε όταν έχεις δύο τραμπουκάκια να επαναλαμβάνουν, εν είδει των συντόμων 'Κύριε Ελέησον' και λίγο σαν γηπεδική ιαχή, την προτροπή 'πούτσο και ξύλο', 'πούτσο και ξύλο', 'πούτσο και ξύλο', 'πούτσο και ξύλο', 'πούτσο και ξύλο', 'πούτσο και ξύλο', δε γελάς. Δε γελάς καθόλου. Γιατί μόλις έχει προηγηθεί από το στόμα του ενός η ελλειπτική αλλά ανατριχιαστική περιγραφή ξυλοδαρμού μιας γυναίκας, της κοπέλας του.
Όσον αφορά το 'στόμα': οι διάλογοι είναι αυτό που λέμε 'οχετός', ένα αφηγηματικά στημένο ανθολόγιο της ελληνικής βωμολοχίας. Όχι με τον χαζοκολωνακιώτικο τρόπο της ελληνικής επιθεώρησης αλλά ως το όπλο όσων δεν έχουν όπλο, τουλάχιστον όχι εύκαιρο όπλο. Πού και πού, εκρήξεις απροσδόκητης δημιουργικότητας, γλωσσικής, αφηγηματικής, εικαστικής. Αλλά καμμιά ανάταση. Καμμία. Μέσα στα πρώτα δέκα λεπτά είχε αποχωρήσει ο μισός σινεμάς. "Αμάν πια, 'μαλάκα' και 'μαλάκα' και 'μαλάκα'... τι ταινία είναι αυτή;"
Μπορεί να είναι επαρχία εδώ (κάτι μας είπε για 'Πρέβεζα' ο σκηνοθέτης μετά αλλά ίσως να παράκουσα), όμως η ερώτηση είναι καίρια: γιατί να πάει ο Αθηναίος θεατής να δει στο σινεμά Μικρόκοσμος μια ταινία που αποθέωσαν οι κριτικοί και που αρνούνται να διανείμουν οι διανομείς; Γιατί να υποστούν την τρομακτική, αν και εν πολλοίς αναίμακτη, βία αυτής της ασφυκτικής ταινίας;
Γιατί πρόκειται για μια βαθύτατα πολιτική ταινία, για μία απροσδόκητα οξυδερκή ματιά πάνω και μέσα στην πραγματικότητα του καθημερινού, διαπροσωπικού φασισμού. Αντί για την αφ' υψηλού πομπώδη ακυρολεκτική συνθηματολογία (σεναριακή και εικαστική, έτσι;) που χαρακτηρίζει το μεγαλύτερο μέρος του 'νέου' ελληνικού κινηματογράφου, εδώ έχουμε μία ταινία υπαινικτική και ταυτόχρονα άμεση, δουλεμένη αλλά όμως σάρκινη, γήινη. Ο Οικονομίδης είναι θυμωμένος αλλά και ανήσυχος, τρυφερός και καθόλου υπεροπτικός αλλά ειλικρινά πύρινος.
Ταυτόχρονα, είναι μια ταινία για έναν κόσμο όπου απουσιάζει εντελώς η Αγάπη. Ο μικρόκοσμος όπου οι ήρωες του Οικονομίδη παλεύουν ορίζεται από την οικογένεια ως φορέα εξουσίας και καταπίεσης. Με τα υλικά της πλέκεται ένα κλουβί αποκλεισμού, ανέχειας και απαιδευσιάς, μια μίνι κόλαση όπου, ανάμεσα σε όλα αυτά, δεν υπάρχει πουθενά Αγάπη. Η απουσία της Αγάπης και μόνο οδηγεί στη σιωπή κάποιους ήρωες του Μπέργκμαν. Τους ήρωες του Οικονομίδη τους οδηγεί στα σοπάκια, στις κατραπακιές, στη χυδαιολογία, στο μηχανικό μπινελίκωμα και στο άγριο βρισίδι.
Πηγαίνετε στον Μικρόκοσμο. Ή περιμένετε να βγει σε ντιβιντί. Ή καθήστε να ακούσετε να μιλάν άλλοι για την ταινία σε καμμιά δεκαετία -- όπως έγινε με το 'La Haine'. Εμένα πάντως η ταινία με συντάραξε, και (νομίζω) μ' έκανε καλύτερο άνθρωπο. Αφού πρώτα μου έβγαλε την ψυχή, φυσικά.
Comments:
<< Home
Συγχαρητήρια για την ανάγνωση-ανάλυση.
[όταν πρωτόδα το Σπιρτόκουτο σε promo dvd σοκαρίστηκα· αναγνώρισα δικά μας πράγματα επώδυνα, αληθινά. Χωρίς Αγάπη, όπως ακριβώς το διαπιστώνεις]
[όταν πρωτόδα το Σπιρτόκουτο σε promo dvd σοκαρίστηκα· αναγνώρισα δικά μας πράγματα επώδυνα, αληθινά. Χωρίς Αγάπη, όπως ακριβώς το διαπιστώνεις]
# posted by 
: 23/1/07 21:25
: 23/1/07 21:25
Εξαιρετική προσέγγιση μιας ταινίας που ευτυχώς καταγράφει και φωτίζει την πλευρά μιας κοινωνίας "λανθασμένου χαμαιλέοντα".
# posted by : 24/1/07 20:49
: 24/1/07 20:49
Υπογράφω, χωρίς να έχω δει την ταινία. (Πρώτον γιατί μου άρεσε το σπιρτόκουτο και δεύτερον γιατί σου έχω εμπιστοσύνη).
Πολύ καλή ανάλυση. Την ανακάλυψα από το άρθρο του Τσαγκαρουσιάνου στην "Ελευθεροτυπία" του Σαββάτου.
Η ταινία είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα (την είχα δει σε μεταμεσονύκτια προβολή στο προπέρσινο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης - έκτοτε ο Γιάννης έκανε κάποιες αλλαγές στο μοντάζ). Δεν είναι για όλους βέβαια. Αν σας αρέσει να σας χαϊδεύουν "στρογγυλεμένες" καλλιέπειες τύπου "Πολίτικη Κουζίνα", το πιθανότερο είναι ότι θα προσβληθείτε βαθύτατα από την αιχμηρή εικόνα (και κυρίως τους διαλόγους) της "Ψυχής στο Στόμα" και θα αποχωρήσετε επιδεικτικά από την αίθουσα. Αν αντέχετε όμως να δείτε μία διόλου κολακευτική εικόνα σας στον καθρέφτη της μεγάλης οθόνης και να αφουγκραστείτε τον εσωτερικό κι ευαίσθητο παλμό ενός έργου που έχει επιτέλους να πει κάτι, ίσως αυτή η εμπειρία να λειτουργήσει σαν κάθαρση στη δική σας ψυχή. Ο λεκτικός οχετός της ταινίας είναι μόνο το πρώτο επίπεδο - αυτό που αρχικά σοκάρει κι εμποδίζει να δεις πιο μέσα. Για μένα το επαναλαμβανόμενο μοτίβο της ακατάσχετης υβρεολογίας κρύβει μια τρυφερή ματιά. Πίσω από τη βία (που δεν απέχει καθόλου από τη σκληρή πραγματικότητα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας), υπάρχει μία πολύ ανθρώπινη προσέγγιση του αδιεξόδου που βιώνει ο μέσος έλληνας, μία αγάπη για τον κάθε είδους "loser" που θυματοποιείται καθημερινά από ανθρώπους που διεκδικούν μια καλύτερη θέση στον ήλιο κάνοντας κατάχρηση της όποιας εξουσίας μπορούν να αποκτήσουν απέναντι στον ασθενέστερο. Κινηματογραφικά δε, αυτή η ταινία διαθέτει μια καλλιτεχνική αρτιότητα και ένα όραμα που φέρνει επανάσταση στο ελληνικό σινεμά - με παρόμοιο τρόπο που οι λούμπεν πρωταγωνιστές της "Ευδοκίας" κάποτε προσέβαλλαν την αισθητική του σινεφιλικού καθωσπρεπισμού και σήμερα θεωρούνται αναπόσπαστο μέρος της νεότερης πολιτισμικής ιστορίας μας.
Η ταινία είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα (την είχα δει σε μεταμεσονύκτια προβολή στο προπέρσινο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης - έκτοτε ο Γιάννης έκανε κάποιες αλλαγές στο μοντάζ). Δεν είναι για όλους βέβαια. Αν σας αρέσει να σας χαϊδεύουν "στρογγυλεμένες" καλλιέπειες τύπου "Πολίτικη Κουζίνα", το πιθανότερο είναι ότι θα προσβληθείτε βαθύτατα από την αιχμηρή εικόνα (και κυρίως τους διαλόγους) της "Ψυχής στο Στόμα" και θα αποχωρήσετε επιδεικτικά από την αίθουσα. Αν αντέχετε όμως να δείτε μία διόλου κολακευτική εικόνα σας στον καθρέφτη της μεγάλης οθόνης και να αφουγκραστείτε τον εσωτερικό κι ευαίσθητο παλμό ενός έργου που έχει επιτέλους να πει κάτι, ίσως αυτή η εμπειρία να λειτουργήσει σαν κάθαρση στη δική σας ψυχή. Ο λεκτικός οχετός της ταινίας είναι μόνο το πρώτο επίπεδο - αυτό που αρχικά σοκάρει κι εμποδίζει να δεις πιο μέσα. Για μένα το επαναλαμβανόμενο μοτίβο της ακατάσχετης υβρεολογίας κρύβει μια τρυφερή ματιά. Πίσω από τη βία (που δεν απέχει καθόλου από τη σκληρή πραγματικότητα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας), υπάρχει μία πολύ ανθρώπινη προσέγγιση του αδιεξόδου που βιώνει ο μέσος έλληνας, μία αγάπη για τον κάθε είδους "loser" που θυματοποιείται καθημερινά από ανθρώπους που διεκδικούν μια καλύτερη θέση στον ήλιο κάνοντας κατάχρηση της όποιας εξουσίας μπορούν να αποκτήσουν απέναντι στον ασθενέστερο. Κινηματογραφικά δε, αυτή η ταινία διαθέτει μια καλλιτεχνική αρτιότητα και ένα όραμα που φέρνει επανάσταση στο ελληνικό σινεμά - με παρόμοιο τρόπο που οι λούμπεν πρωταγωνιστές της "Ευδοκίας" κάποτε προσέβαλλαν την αισθητική του σινεφιλικού καθωσπρεπισμού και σήμερα θεωρούνται αναπόσπαστο μέρος της νεότερης πολιτισμικής ιστορίας μας.
# posted by : 28/1/07 13:28
: 28/1/07 13:28
@xilaren: Κρίμα.
@nikoxy, thas: Ευχαριστώ!
@ipsihistostoma: Δεν κατάλαβα τι είναι ο λανθασμένος χαμαιλέοντας, όμως δεν έχει σημασία!
@helix nebulae: Πoλύ εύστοχα όσα λέτε. Πάρα πολύ εύστοχα.
@nikoxy, thas: Ευχαριστώ!
@ipsihistostoma: Δεν κατάλαβα τι είναι ο λανθασμένος χαμαιλέοντας, όμως δεν έχει σημασία!
@helix nebulae: Πoλύ εύστοχα όσα λέτε. Πάρα πολύ εύστοχα.
to spirtokouto einai mia apo tis spoydaies tainies tou ellinikoy sinema.etrexa stin provoli tis neas tainias tou oikonomidi sto festival perimenontas mia analogi, an oxi kalyteri synexeia.apo ta prota 10 lepta katalavaineis oti kati den paei kala.flyaria kai ypervoli,metries ermeinies.to ''psixro'' filmarisma toy digital film.i synexeia analogi.den einai makria ayta pou anafereis toulaxiston os pros tis protheseis tou dimiourgou pou paramenoun apla protheseis.den xero giati alla parakolouthontas tin tainia irthe sto myalo mou o kislowski kai o syntaraktikos dekalogos.Litsis einai sygklonistikos.den einai tyxaio oti i tainia den mporei na vrei dianomaia..
# posted by : 28/1/07 22:20
: 28/1/07 22:20
@mixalis e.: Δε νομίζω ότι η ταινία 'δε βρίσκει διανομέα' απλώς και μόνον επειδή τη χαρακτηρίζουνε "flyaria kai ypervoli,metries ermeinies". Αν ήταν έτσι... :-)
@old boy: Σας καταγγέλλω δημόσια: είστε ένας εγκάθετος, ένας τσάτσος (μου).
Επιπλέον, είστε α) είτε αφελής, β) είτε αγράμματος, γ) είτε εξυπηρετείτε τα συμφέροντα των αφεντικών.
Τέλος, σας συγκαταλέγω κι εσάς ανάμεσα στα σι-τσου του καναπέ όπου κωλοκάθονται οι εξουσιαστές· πού και πού βγάζετε και κανα 'γρουφ'.
Ο αγωνιστής του έρωτα και της ζωής.
Δημοσίευση σχολίου
@old boy: Σας καταγγέλλω δημόσια: είστε ένας εγκάθετος, ένας τσάτσος (μου).
Επιπλέον, είστε α) είτε αφελής, β) είτε αγράμματος, γ) είτε εξυπηρετείτε τα συμφέροντα των αφεντικών.
Τέλος, σας συγκαταλέγω κι εσάς ανάμεσα στα σι-τσου του καναπέ όπου κωλοκάθονται οι εξουσιαστές· πού και πού βγάζετε και κανα 'γρουφ'.
Ο αγωνιστής του έρωτα και της ζωής.
<< Home
