29.9.06
Κλείνοντας παρενθέσεις
... και εν όψει ΣΚ. Για τον lazopolis.
Δε μου πολυαρέσει τελικά να μιλάω για τη γλώσσα. Ο βασικός λόγος είναι ότι "στην Ελλάδα [...] όλος ο κόσμος έχει γνώμη για τη γλώσσα". Άρα ένας πάνω, ένας κάτω, δε χάλασε ο κόσμος. Στο κάτω-κάτω, η συζήτηση για τη γλώσσα στην Ελλάδα με όρους Σολωμονικής, μυθολογίας και κινέζικης Αστρολογίας γίνεται. Όταν περάσουμε από το μυθικό στάδιο στο ψευδεπιστημονικό (λ.χ. στο γλωσσικό Φενγκ-Σούι), ε, μπορεί να μπω κι εγώ στον χορό ίσως.
Ωστόσο, σε μια συζήτηση σε άλλο μπλογκ, παρατήρησε ο lazopolis το εξής:
το φαινόμενο (της "συρρίκνωσης του λεξιλογίου") (οτι οι μαθητές [...] δυσκολεύονται να σχηματίσουν και τις απλούστερες των προτάσεων) είναι τόσο έντονο που δε χρειάζεται να είσαι ειδικός για να το ανιχνεύσεις
Η αιώνια συζήτηση για τη 'λεξιπενία', σκέφτηκα, και παρέπεμψα τους αναγνώστες στο Language Log, στο και στο βιβλίο 10 Μύθοι για τη Γλώσσα -- και μάλιστα σε αυτό του το κεφάλαιο. Άλλωστε, όποιος έχει προβλήματα λεξιλογίου απλώς αντικαθιστά λ.χ. τα περισσότερα ουσιαστικά με κενά παραγεμισμάτα όπως 'αυτό', 'τέτοιο' κ.ο.κ., όπως πολλοί από όσους πάσχουν από κάποιες μορφές αφασίας, και δε 'δυσκολεύεται να σχηματίσει και τις απλούστερες των προτάσεων'.
Δεν πιστεύω πως "οι μαθητές [...] δυσκολεύονται να σχηματίσουν και τις απλούστερες των προτάσεων", δόξα Σοι ο Θεός, ροδάνι πάει η γλώσσα τους, έξω από το σχολείο. Ούτε λεξιπενία και αφασία και αλαλία και αγλωσσία υπάρχει. Άρα όλα καλά; Όχι. Ο lazopolis έχει μια βάση σε αυτό που ισχυρίζεται.
Πρώτα-πρώτα, όντως οι μαθητές πάνε από το κακό στο χειρότερο στα Νέα Ελληνικά. Το δείχνουνε και τα αποτελέσματα των εξετάσεων. Αυτό εν μέρει οφείλεται στο ότι, όπως επισημαίνει ο J95, το ελληνικό σχολείο
Βάζ[ει] τα παιδιά να σχηματίσουν προτάσεις σε μια ξύλινη γλώσσα για ξύλινα θέματα σε περιβάλλον που τους προκαλεί από μηδενικό έως αρνητικό ενδιαφέρον και εκπλήσσονται [οι απ' έξω] που [τα παιδιά] δεν τα καταφέρνουν.
Το παραπάνω σφάλμα ενδημεί σε πολλά εκπαιδευτικά συστήματα. Στο ελληνικό σύστημα φαίνεται να συναρτάται ιστορικά με τη διγλωσσία: χοντρικά, από τους αλεξανδρινούς χρόνους μέχρι το 1977, οι ελληνόφωνοι άλλα ελληνικά διαβάζανε κι άλλα μιλούσαν. Λίγο μετά το τέλος της καθαρεύουσας, κάποιοι λόγιοι ένιωσαν αμήχανοι με την ξαφνική απώλεια αυτής της υψηλής (στις αξιώσεις) μορφής της γλώσσας η οποία, συν τοις άλλοις, θεωρούνταν πως θα φρέναρε τη γλωσσική αλλαγή (την οποία ο Έλλην μισεί από τους αλεξανδρινούς χρόνους).
Έτσι, έπεισαν χωρίς στοιχεία και με τη δύναμη του θυμικού που σεβάζεται τους σεπτούς προγόνους πως 'μαθαίνοντας Αρχαία το παιδί θα μάθει Νέα'. Με έναν τρόπο που παραγνώριζε τις τεράστιες διαφορές του γραμματικού συστήματος της Αρχαίας από το γραμματικό σύστημα της Νέας Ελληνικής, είδαν τα Αρχαία ως ένα ανεκμετάλλευτο, ανεξάντλητο και εκμεταλλεύσιμο χρυσωρυχείο λέξεων. Άλλωστε, η συζήτηση περί γλώσσας στην Ελλάδα, με ό,τι όρους και να γίνεται, από τη λέξη αρχίζει και στη λέξη τελειώνει.
Έκαναν λάθος. Αποτέλεσμα: τα Νέα έχουνε καταστεί ο φτωχός συγγενής, διδάσκονται λίγο, λανθασμένα και ελλιπέστατα. Απεναντίας, τα παιδιά κάνουν 89 ώρες την εβδομάδα ακατανόητα πράματα από βιβλία που απευθύνονται Κύριος οίδε τινί: είδα, λ.χ., το βιβλίο της Α' Γυμνασίου. Στην ενότητα 12 (νομίζω), για το Θεό τους, το κείμενο αρχίζει Εγώ δε δη... Φαντάζομαι:
"δε; δη; τι είν' αυτά ρε μαλάκα;"
"Ξέρω γω; μαλακίες".
Κοντά στα παραπάνω, τα αρχαία διδάσκονται όχι ως ξένη γλώσσα (μια ποικιλία με ένα πολύ διαφορετικό γραμματικό σύστημα κι ένα λεξιλόγιο που μόνον μερικώς αλληλεπικαλύπτεται με το δικό μας), αυτό άλλωστε θα ήτανε βλασφημία, αν και μάλλον τελέσφορο και παραγωγικό. Ως βλασφημία, ωστόσο, παραμερίστηκε. Τι μέθοδο έχουμε στη θέση του; Έλα ντε.
Κατά συνέπεια κυκλοφορεί τελικά και ο ίσως καθόλου αβάσιμος ισχυρισμός ότι τα παιδιά αδυνατούν να ανταπεξέλθουν σε προφορικά και γραπτά γλωσσικά τεστ, ότι δε δύνανται να συνθέσουν μία στοιχειωδώς συνεκτική παράγραφο, ότι αγνοούν πλήρως τη διαφορά μεταξύ κειμενικών ειδών. Το αποτέλεσμα φαίνεται να είναι το εξής: ό,τι και να γράψουν, είτε πρόκειται για έκθεση πάνω στα "κακά του καταναλωτισμού", είτε για επιστολή διαμαρτυρίας, είτε προορίζεται για αίτηση για έκδοση ταυτότητας, έχει ψευδοτυχαία ή συνειρμική δομή και κοσμείται με ρητορικές φιοριτούρες Έκθεσης Ιδεών, αυτές τις στομφώδεις και πομπώδεις συναισθηματικούρες κι ελληνικούρες που απηχούν προκάτ στρεβλές ιδέες -- ό,τι αντικατέστησε τις παραδοσιακές καθαρευουσιάνικες ελληνικούρες, δηλαδή...
Στο κεφάλι των παιδιών και των έρμων, κακοπληρωμένων κι ακατάρτιστων καθηγητών πάντα, αντικαθιστώντας τα Νέα με πιο πολλά Αρχαία χτίζεται μια κοινωνία περιορισμένου γραμματισμού. Τουλάχιστον θα πρόκειται για μια κοινωνία περήφανη και αγέρωχη, που ίσως θα θυμάται το δείνα εξωτικό απαρέμφατο στην ιστορία του Δάμωνα και του Φιντία καθώς και πώς χρεμέτιζε ο Έλλην Βουκεφάλας / Βουκέφαλος στα αρχαία...
Θα μου πείτε, ε, με τόσα αρχαία θα πλούτισε τουλάχιστον το λεξιλόγιο των παιδιών. Όχι. Το λεξιλόγιο δεν είναι εξαρτήματα και ανταλλακτικά κινητού, να τα επιλέγεις και να τα κοτσάρεις όπως θες και καθάρισες. Θυμάστε τα δύο ομηρικά μου ποστάκια (αυτό κι αυτό); Αυτό ακριβώς είχανε σκοπό να παραδειγματίσουν, πως τις λέξεις δεν μπορείς, άιντε, έτσι να τις ενσωματώνεις στον γραπτό ή στον προφορικό σου λόγο γιατί σου αρέσουν, γιατί είναι όμορφες ή ακριβείς...
Δε μου πολυαρέσει τελικά να μιλάω για τη γλώσσα. Ο βασικός λόγος είναι ότι "στην Ελλάδα [...] όλος ο κόσμος έχει γνώμη για τη γλώσσα". Άρα ένας πάνω, ένας κάτω, δε χάλασε ο κόσμος. Στο κάτω-κάτω, η συζήτηση για τη γλώσσα στην Ελλάδα με όρους Σολωμονικής, μυθολογίας και κινέζικης Αστρολογίας γίνεται. Όταν περάσουμε από το μυθικό στάδιο στο ψευδεπιστημονικό (λ.χ. στο γλωσσικό Φενγκ-Σούι), ε, μπορεί να μπω κι εγώ στον χορό ίσως.
Ωστόσο, σε μια συζήτηση σε άλλο μπλογκ, παρατήρησε ο lazopolis το εξής:
το φαινόμενο (της "συρρίκνωσης του λεξιλογίου") (οτι οι μαθητές [...] δυσκολεύονται να σχηματίσουν και τις απλούστερες των προτάσεων) είναι τόσο έντονο που δε χρειάζεται να είσαι ειδικός για να το ανιχνεύσεις
Η αιώνια συζήτηση για τη 'λεξιπενία', σκέφτηκα, και παρέπεμψα τους αναγνώστες στο Language Log, στο και στο βιβλίο 10 Μύθοι για τη Γλώσσα -- και μάλιστα σε αυτό του το κεφάλαιο. Άλλωστε, όποιος έχει προβλήματα λεξιλογίου απλώς αντικαθιστά λ.χ. τα περισσότερα ουσιαστικά με κενά παραγεμισμάτα όπως 'αυτό', 'τέτοιο' κ.ο.κ., όπως πολλοί από όσους πάσχουν από κάποιες μορφές αφασίας, και δε 'δυσκολεύεται να σχηματίσει και τις απλούστερες των προτάσεων'.
Δεν πιστεύω πως "οι μαθητές [...] δυσκολεύονται να σχηματίσουν και τις απλούστερες των προτάσεων", δόξα Σοι ο Θεός, ροδάνι πάει η γλώσσα τους, έξω από το σχολείο. Ούτε λεξιπενία και αφασία και αλαλία και αγλωσσία υπάρχει. Άρα όλα καλά; Όχι. Ο lazopolis έχει μια βάση σε αυτό που ισχυρίζεται.
Πρώτα-πρώτα, όντως οι μαθητές πάνε από το κακό στο χειρότερο στα Νέα Ελληνικά. Το δείχνουνε και τα αποτελέσματα των εξετάσεων. Αυτό εν μέρει οφείλεται στο ότι, όπως επισημαίνει ο J95, το ελληνικό σχολείο
Βάζ[ει] τα παιδιά να σχηματίσουν προτάσεις σε μια ξύλινη γλώσσα για ξύλινα θέματα σε περιβάλλον που τους προκαλεί από μηδενικό έως αρνητικό ενδιαφέρον και εκπλήσσονται [οι απ' έξω] που [τα παιδιά] δεν τα καταφέρνουν.
Το παραπάνω σφάλμα ενδημεί σε πολλά εκπαιδευτικά συστήματα. Στο ελληνικό σύστημα φαίνεται να συναρτάται ιστορικά με τη διγλωσσία: χοντρικά, από τους αλεξανδρινούς χρόνους μέχρι το 1977, οι ελληνόφωνοι άλλα ελληνικά διαβάζανε κι άλλα μιλούσαν. Λίγο μετά το τέλος της καθαρεύουσας, κάποιοι λόγιοι ένιωσαν αμήχανοι με την ξαφνική απώλεια αυτής της υψηλής (στις αξιώσεις) μορφής της γλώσσας η οποία, συν τοις άλλοις, θεωρούνταν πως θα φρέναρε τη γλωσσική αλλαγή (την οποία ο Έλλην μισεί από τους αλεξανδρινούς χρόνους).
Έτσι, έπεισαν χωρίς στοιχεία και με τη δύναμη του θυμικού που σεβάζεται τους σεπτούς προγόνους πως 'μαθαίνοντας Αρχαία το παιδί θα μάθει Νέα'. Με έναν τρόπο που παραγνώριζε τις τεράστιες διαφορές του γραμματικού συστήματος της Αρχαίας από το γραμματικό σύστημα της Νέας Ελληνικής, είδαν τα Αρχαία ως ένα ανεκμετάλλευτο, ανεξάντλητο και εκμεταλλεύσιμο χρυσωρυχείο λέξεων. Άλλωστε, η συζήτηση περί γλώσσας στην Ελλάδα, με ό,τι όρους και να γίνεται, από τη λέξη αρχίζει και στη λέξη τελειώνει.
Έκαναν λάθος. Αποτέλεσμα: τα Νέα έχουνε καταστεί ο φτωχός συγγενής, διδάσκονται λίγο, λανθασμένα και ελλιπέστατα. Απεναντίας, τα παιδιά κάνουν 89 ώρες την εβδομάδα ακατανόητα πράματα από βιβλία που απευθύνονται Κύριος οίδε τινί: είδα, λ.χ., το βιβλίο της Α' Γυμνασίου. Στην ενότητα 12 (νομίζω), για το Θεό τους, το κείμενο αρχίζει Εγώ δε δη... Φαντάζομαι:
"δε; δη; τι είν' αυτά ρε μαλάκα;"
"Ξέρω γω; μαλακίες".
Κοντά στα παραπάνω, τα αρχαία διδάσκονται όχι ως ξένη γλώσσα (μια ποικιλία με ένα πολύ διαφορετικό γραμματικό σύστημα κι ένα λεξιλόγιο που μόνον μερικώς αλληλεπικαλύπτεται με το δικό μας), αυτό άλλωστε θα ήτανε βλασφημία, αν και μάλλον τελέσφορο και παραγωγικό. Ως βλασφημία, ωστόσο, παραμερίστηκε. Τι μέθοδο έχουμε στη θέση του; Έλα ντε.
Κατά συνέπεια κυκλοφορεί τελικά και ο ίσως καθόλου αβάσιμος ισχυρισμός ότι τα παιδιά αδυνατούν να ανταπεξέλθουν σε προφορικά και γραπτά γλωσσικά τεστ, ότι δε δύνανται να συνθέσουν μία στοιχειωδώς συνεκτική παράγραφο, ότι αγνοούν πλήρως τη διαφορά μεταξύ κειμενικών ειδών. Το αποτέλεσμα φαίνεται να είναι το εξής: ό,τι και να γράψουν, είτε πρόκειται για έκθεση πάνω στα "κακά του καταναλωτισμού", είτε για επιστολή διαμαρτυρίας, είτε προορίζεται για αίτηση για έκδοση ταυτότητας, έχει ψευδοτυχαία ή συνειρμική δομή και κοσμείται με ρητορικές φιοριτούρες Έκθεσης Ιδεών, αυτές τις στομφώδεις και πομπώδεις συναισθηματικούρες κι ελληνικούρες που απηχούν προκάτ στρεβλές ιδέες -- ό,τι αντικατέστησε τις παραδοσιακές καθαρευουσιάνικες ελληνικούρες, δηλαδή...
Στο κεφάλι των παιδιών και των έρμων, κακοπληρωμένων κι ακατάρτιστων καθηγητών πάντα, αντικαθιστώντας τα Νέα με πιο πολλά Αρχαία χτίζεται μια κοινωνία περιορισμένου γραμματισμού. Τουλάχιστον θα πρόκειται για μια κοινωνία περήφανη και αγέρωχη, που ίσως θα θυμάται το δείνα εξωτικό απαρέμφατο στην ιστορία του Δάμωνα και του Φιντία καθώς και πώς χρεμέτιζε ο Έλλην Βουκεφάλας / Βουκέφαλος στα αρχαία...
Θα μου πείτε, ε, με τόσα αρχαία θα πλούτισε τουλάχιστον το λεξιλόγιο των παιδιών. Όχι. Το λεξιλόγιο δεν είναι εξαρτήματα και ανταλλακτικά κινητού, να τα επιλέγεις και να τα κοτσάρεις όπως θες και καθάρισες. Θυμάστε τα δύο ομηρικά μου ποστάκια (αυτό κι αυτό); Αυτό ακριβώς είχανε σκοπό να παραδειγματίσουν, πως τις λέξεις δεν μπορείς, άιντε, έτσι να τις ενσωματώνεις στον γραπτό ή στον προφορικό σου λόγο γιατί σου αρέσουν, γιατί είναι όμορφες ή ακριβείς...
Comments:
<< Home
Άσχετο: παρενθέσεις;
Θυμήθηκα το συγκλονιστικό άρθρο μου "Η Βασιλεία και ο Γκράχαμ Γκριν" που σιγοτραγουδούσα στη Ζυρίχη τα παλιά καλά χρόνια... Δυστυχώς οι μισές και παραπάνω λέξεις του άρθρου δεν υπάρχουν πια.
Βλέπω είσαι καλά.
Θυμήθηκα το συγκλονιστικό άρθρο μου "Η Βασιλεία και ο Γκράχαμ Γκριν" που σιγοτραγουδούσα στη Ζυρίχη τα παλιά καλά χρόνια... Δυστυχώς οι μισές και παραπάνω λέξεις του άρθρου δεν υπάρχουν πια.
Βλέπω είσαι καλά.
ΑντΕπεξέλθουν.
Αλλά αν πρόσεχες τα Αρχαία σου θα ήσουν σε θέση να το καταλάβεις από την ετυμολογία του (αντί-επί-εξέρχομαι) :)
Αλλά αν πρόσεχες τα Αρχαία σου θα ήσουν σε θέση να το καταλάβεις από την ετυμολογία του (αντί-επί-εξέρχομαι) :)
# posted by 
: 30/9/06 12:19
: 30/9/06 12:19
@dys: Γεια σου σύντροφε! Χαίρομαι που είσαι καλά! Άμα γίνει τώρα κοντά καμμιά αναστατική έκδοση των απάντων σου, θα το δούμε και το "Η Βασιλεία και ο Γκράχαμ Γκριν".
@anonymous: Ναι, βρε ανώνυμέ μου, καλά τα λες: εμένα με το 'ανταπεξέλθουν' και τον Καβάφη με το 'επέστρεφε', η αμέλεια προς τα Αρχαία μάς αφάνισε. :-p
@anonymous: Ναι, βρε ανώνυμέ μου, καλά τα λες: εμένα με το 'ανταπεξέλθουν' και τον Καβάφη με το 'επέστρεφε', η αμέλεια προς τα Αρχαία μάς αφάνισε. :-p
Ωραία.
Διάβασα ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο με παρόμοια επιχειρηματολογία από τον Εμ. Κριαρά στην Καθημερινή ή το Βήμα κάποια στιγμή που ήμουν Ελλάδα τον Σεπτέμβριο (ημερομηνίες, σωστά ονόματα και λεπτομέρειες, ασ'τα να πάνε, καθότι νεανικό Alzheimer, αγαπητέ! και δεν το βρίσκω πρόχειρα ονλάιν...)
Διάβασα ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο με παρόμοια επιχειρηματολογία από τον Εμ. Κριαρά στην Καθημερινή ή το Βήμα κάποια στιγμή που ήμουν Ελλάδα τον Σεπτέμβριο (ημερομηνίες, σωστά ονόματα και λεπτομέρειες, ασ'τα να πάνε, καθότι νεανικό Alzheimer, αγαπητέ! και δεν το βρίσκω πρόχειρα ονλάιν...)
Ενάν αιώνα μετά επιστρέφω, και ερωτώ: τελικά η εκτίμησή σου είναι οτι η λεξιπενία οξύνεται από χρονιά σε χρονιά τις τελευταίες δεκαετίες (εξ'αιτίας όλων αυτών που περιγράφεις); Ή/και οτι το λεξιλόγιο των πιο νέων απομακρύνεται ιλιγγιωδώς από αυτό που οι μεγαλύτεροι αντιλαμβάνονται ως το μόνο `ορθόδοξο' λεξιλόγιο;
Δεν μπορούμε να απομονώσουμε τον (όποιο) τρόπο μέτρησης της εκφραστικής δυνατότητας των αποφοίτων του σχολείου από τις (όποιες) επιπτώσεις του `χάσματος των γενεών';
Δεν μπορούμε να απομονώσουμε τον (όποιο) τρόπο μέτρησης της εκφραστικής δυνατότητας των αποφοίτων του σχολείου από τις (όποιες) επιπτώσεις του `χάσματος των γενεών';
Λεξιπενία δε φαίνεται να υπάρχει: όσοι έφηβοι είναι φυσικοί ομιλητές της ελληνικής έχουνε στη διάθεσή τους το λεξιλόγιο που χρειάζονται σε κάθε δεδομένη περίπτωση. Το αντίθετο της λεξιπενίας δεν είναι ο (ψευδο)λογιωτατισμός, άλλωστε.
Ούτε κατακλυσμική λεξιλογική αλλαγή παρατηρείται. Δύο (τουλάχιστον) λόγοι που το λεξιλόγιο των πιο νέων ΔΕΝ απομακρύνεται ιλιγγιωδώς από αυτό που οι μεγαλύτεροι αντιλαμβάνονται ως το μόνο 'ορθόδοξο' λεξιλόγιο είναι οι εξής:
Πρώτον, όπως υπαινίσσεται ο Βελούδης στο κείμενο στο οποίο παραπέμπω στο ποστ, οι νέοι μεγαλώνουν και μεγάλο μέρος της αργκό τους σβήνει με τα χαμένα νιάτα τους (για να γίνω λίγο μελό): ποιος θυμάται το 'γράμματα, χασάπη!', το 'σκίζει χασέδες', το 'λιμοκοντόρος', 'τεντιμπόις' κ.ο.κ.
Δεύτερον, οι νέοι (όπως και όλοι μας) είναι κοινωνικά υποκείμενα: την αργκό που χρησιμοποιούν για να σηματοδοτήσουν α) ότι ανήκουνε στην ομάδα ή και την υποκουλτούρα των νέων και β) την αλληλεγγύη τους με άλλους νέους δε τη χρησιμοποιούνε παντού. Οι νέοι, όπως και όλοι μας, έχουνε την ικανότητα να προσαρμόζουν την ομιλία τους ανάλογα με την περίσταση, τον κοινωνικό περίγυρο και τις εκάστοτε επικοινωνιακές ανάγκες.
Πού βρίσκεται το πρόβλημα; Κυρίως στον γραπτό λόγο και στη γραπτή έκφραση και στο κατά πόσο προετοιμάζουμε τους νέους να αναγνωρίζουν, να αναγινώσκουν και να παράγουν το σωστό κείμενο για την κατάλληλη επικοινωνιακή ανάγκη. Γι' αυτό μιλάμε για πρόβλημα γραμματισμού, όχι γλώσσας. Αναφερόμαστε δηλαδή στο κατά πόσον μπορεί κάποιος να 'συσκευάσει' τη σκέψη του με τον επικοινωνιακά βέλτιστο τρόπο. Αυτός (πρέπει να) είναι ένας από τους στόχους του γλωσσικού μαθήματος στο σχολείο.
Αυτά πολύ χοντρικά.
Ούτε κατακλυσμική λεξιλογική αλλαγή παρατηρείται. Δύο (τουλάχιστον) λόγοι που το λεξιλόγιο των πιο νέων ΔΕΝ απομακρύνεται ιλιγγιωδώς από αυτό που οι μεγαλύτεροι αντιλαμβάνονται ως το μόνο 'ορθόδοξο' λεξιλόγιο είναι οι εξής:
Πρώτον, όπως υπαινίσσεται ο Βελούδης στο κείμενο στο οποίο παραπέμπω στο ποστ, οι νέοι μεγαλώνουν και μεγάλο μέρος της αργκό τους σβήνει με τα χαμένα νιάτα τους (για να γίνω λίγο μελό): ποιος θυμάται το 'γράμματα, χασάπη!', το 'σκίζει χασέδες', το 'λιμοκοντόρος', 'τεντιμπόις' κ.ο.κ.
Δεύτερον, οι νέοι (όπως και όλοι μας) είναι κοινωνικά υποκείμενα: την αργκό που χρησιμοποιούν για να σηματοδοτήσουν α) ότι ανήκουνε στην ομάδα ή και την υποκουλτούρα των νέων και β) την αλληλεγγύη τους με άλλους νέους δε τη χρησιμοποιούνε παντού. Οι νέοι, όπως και όλοι μας, έχουνε την ικανότητα να προσαρμόζουν την ομιλία τους ανάλογα με την περίσταση, τον κοινωνικό περίγυρο και τις εκάστοτε επικοινωνιακές ανάγκες.
Πού βρίσκεται το πρόβλημα; Κυρίως στον γραπτό λόγο και στη γραπτή έκφραση και στο κατά πόσο προετοιμάζουμε τους νέους να αναγνωρίζουν, να αναγινώσκουν και να παράγουν το σωστό κείμενο για την κατάλληλη επικοινωνιακή ανάγκη. Γι' αυτό μιλάμε για πρόβλημα γραμματισμού, όχι γλώσσας. Αναφερόμαστε δηλαδή στο κατά πόσον μπορεί κάποιος να 'συσκευάσει' τη σκέψη του με τον επικοινωνιακά βέλτιστο τρόπο. Αυτός (πρέπει να) είναι ένας από τους στόχους του γλωσσικού μαθήματος στο σχολείο.
Αυτά πολύ χοντρικά.
Η εικόνα που έχω για τον αριθμό των λέξεων που χρησιμοποιούν οι έφηβοι καινούριας κοπής είναι προφανώς διαφορετική από τη δική σου, αλλά και πολύ περιορισμένη, άρα ίσως δεν θα έπρεπε να μιλάω. Αλλά να διευκρινίσω οτι όταν λέω λεξιπενία εννοώ οτι μια στις δέκα λέξεις τους είναι αντωνυμίες (αυτό το τέτοιο κτλ) όπως πολύ σωστά παρατήρησες, όλοι οι αρνητικοί χαρακτηρισμοί καταρρέουν στο "μαλάκας" κτλ, κτλ. (Όταν έγραψα πως δυσκολεύονται να κατασκευάσουν απλές προτάσεις αυτό εννοούσα). Προφανώς αυτά ακριβώς κάναμε κι εμείς όταν είμασταν στην ηλικία τους. Ίσως είναι μόνο η εντύπωσή μου οτι αυτό το φαινόμενο οξύνεται. Ίσως όχι. Κανείς δεν φαίνεται να ξέρει, απ'ότι καταλαβαίνω.
Προφανώς, επίσης, το αντίθετο της λεξιπενίας δεν είναι ο ψευδο-ή-μή λογιοτατισμός - ας μην κάνουμε τη συζήτηση τετριμμένη.
Ο πρώτος από τους δυο λόγους που παραθέτεις δείχνει οτι το φαινόμενο φαίνεται να μην δρα συσσωρευτικά. Αυτό δε σημαίνει οτι δεν οξύνεται.
Ο δεύτερος λόγος, αν και με βρίσκει απολύτως σύμφωνο σαν παρατήρηση, δε βλέπω γιατί δείχνει οτι το φαινόμενο δεν οξύνεται. Οι επαφές που έχουν οι νέοι με τους μη-νέους είναι περιορισμένες και περισσότερο τυποποιημένες απ'ότι αυτές μεταξύ τους.
Με λίγα λόγια, όλα όσα λες είναι καλά και άγια, αλλά (α) ήταν πάντα εκεί και (β) δεν πιστοποιούν, επεξηγούν. Αντίθετα η ιδιωτική τηλεόραση, οι υπολογιστές, τα παιχνίδια στους υπολογιστές, η σχεδόν αναγκαστική υιοθέτηση ξενόγλωσσων νεολογισμών, η πανθομολογούμενη (αλλά ίσως όχι τεκμηριωμένη) επιδείνωση του δημόσιου σχολείου και άλλα παράπλευρα φαινόμενα είναι καινούρια. Λοιπόν, για να αποφύγω παρεξηγήσεις, να δηλώσω οτι έχω δεί άπειρες ώρες τηλεόραση (αλλά δε γεννήθηκα μ'αυτήν), έχω σαπίσει μπροστά από υπολογιστές και έχω περάσει μερόνυχτα παίζοντας παιχνίδια (και ας μη μιλήσουμε για τις ξένες λέξεις που χρησιμοποιώ).
Όλοι αυτοί οι παράγοντες παίζουν κάποιο ρόλο και στην κοινωνική αλλά και στη γλωσσική εξέλιξη όσων μεγαλώνουν σήμερα. Το θέμα είναι αν η επίδρασή τους είναι αμεληταία ή καθοριστική. Το θέμα, δηλαδή, είναι ποσοτικό.
Το να λέμε λοιπόν οτι τα παιδιά είναι μια χαρά τη στιγμή που όταν τους δείχνεις ένα τραπέζιο και τους ζητάς να το περιγράψουν σου απαντάνε "ουουγκχκχ καλέ κύριε, αυτό με τις τέσσερις τέτοιες", είναι μια διαπίστωση που μπορεί να είναι ορθή, μπορεί να είναι και λανθασμένη. Θα μπορούσα να είχα συμφωνήσει μαζί σου από την αρχή αν τύχαινε να γνωρίζω διαφορετικούς εφήβους από τους συγκεκριμένους που γνωρίζω. Αλλά πόση αξία έχει ένας τέτοιου τύπου επαγωγικός συλλογισμός;
Προφανώς, επίσης, το αντίθετο της λεξιπενίας δεν είναι ο ψευδο-ή-μή λογιοτατισμός - ας μην κάνουμε τη συζήτηση τετριμμένη.
Ο πρώτος από τους δυο λόγους που παραθέτεις δείχνει οτι το φαινόμενο φαίνεται να μην δρα συσσωρευτικά. Αυτό δε σημαίνει οτι δεν οξύνεται.
Ο δεύτερος λόγος, αν και με βρίσκει απολύτως σύμφωνο σαν παρατήρηση, δε βλέπω γιατί δείχνει οτι το φαινόμενο δεν οξύνεται. Οι επαφές που έχουν οι νέοι με τους μη-νέους είναι περιορισμένες και περισσότερο τυποποιημένες απ'ότι αυτές μεταξύ τους.
Με λίγα λόγια, όλα όσα λες είναι καλά και άγια, αλλά (α) ήταν πάντα εκεί και (β) δεν πιστοποιούν, επεξηγούν. Αντίθετα η ιδιωτική τηλεόραση, οι υπολογιστές, τα παιχνίδια στους υπολογιστές, η σχεδόν αναγκαστική υιοθέτηση ξενόγλωσσων νεολογισμών, η πανθομολογούμενη (αλλά ίσως όχι τεκμηριωμένη) επιδείνωση του δημόσιου σχολείου και άλλα παράπλευρα φαινόμενα είναι καινούρια. Λοιπόν, για να αποφύγω παρεξηγήσεις, να δηλώσω οτι έχω δεί άπειρες ώρες τηλεόραση (αλλά δε γεννήθηκα μ'αυτήν), έχω σαπίσει μπροστά από υπολογιστές και έχω περάσει μερόνυχτα παίζοντας παιχνίδια (και ας μη μιλήσουμε για τις ξένες λέξεις που χρησιμοποιώ).
Όλοι αυτοί οι παράγοντες παίζουν κάποιο ρόλο και στην κοινωνική αλλά και στη γλωσσική εξέλιξη όσων μεγαλώνουν σήμερα. Το θέμα είναι αν η επίδρασή τους είναι αμεληταία ή καθοριστική. Το θέμα, δηλαδή, είναι ποσοτικό.
Το να λέμε λοιπόν οτι τα παιδιά είναι μια χαρά τη στιγμή που όταν τους δείχνεις ένα τραπέζιο και τους ζητάς να το περιγράψουν σου απαντάνε "ουουγκχκχ καλέ κύριε, αυτό με τις τέσσερις τέτοιες", είναι μια διαπίστωση που μπορεί να είναι ορθή, μπορεί να είναι και λανθασμένη. Θα μπορούσα να είχα συμφωνήσει μαζί σου από την αρχή αν τύχαινε να γνωρίζω διαφορετικούς εφήβους από τους συγκεκριμένους που γνωρίζω. Αλλά πόση αξία έχει ένας τέτοιου τύπου επαγωγικός συλλογισμός;
Το πολύ ενδιαφέρον κείμενο του Βελούδη περιέχει μια λίστα από εφτά κατηγορίες που συνήθως απευθύνονται στους νέους σχετικά με τη γλώσσα τους. Ανασκευάζει σωστότατα τις έξι τελευταίες απ'αυτές. Εγώ αναφέρομαι στην πρώτη.
Το παράδειγμα που φέρνετε αναφέρεται σε τεχνική ορολογία (της Γεωμετρίας)... Οι τεχνικοί όροι, ιδίως όταν ορίζονται ελλιπώς και μάλιστα στο αντισυναρπαστικό περιβάλλον του σχολείου είναι φυσικό να αποτελούνε πρόβλημα. Εγώ έμαθα τη διαφορά 'κατηγορούμενου' και 'αντικειμένου' στη Γ' Λυκείου (και αν)...
Πάμε στο άλλο, του Βελούδη: άραγε οι νέοι χρησιμοποιούν ένα πολύ περιορισμένο λεξιλόγιο στην καθημερινή τους επικοινωνία;
Μπορεί. Εξαρτάται από το τι έχουνε να συζητήσουν. Εξαρτάται από το πόσο μιλάνε και για τι. Αν η καθημερινή επικοινωνία εξαντλείται σε ένα μίνιμουμ επικοινωνίας, το λεξιλόγιο σε χρήση θα είναι μικρό. Αν υπάρχει ανάγκη να επιχειρηματολογήσει 'ο νέος' ή 'η νέα' (λ.χ. να ρίξει γκόμενο / γκόμενα, ή να ζητήσει συγγνώμη από γκόμενο / γκόμενα για κάποια παρασπονδία, ή να χωρίσει κλπ.), υποθέτω πως και το λεξιλόγιο σε χρήση θα είναι εκτενές.
Παρόλ' αυτά, πρέπει να προσέξουμε πολύ καλά το εξής: η αγωνία και η υπερβολική προσοχή για το πόσες λέξεις χρησιμοποιούνται ξεκινάει ίσως και από την αδυναμία μας να κάνουμε τη θεμελιώδη διάκριση μεταξύ γλωσσικής χρήσης / πραγμάτωσης (performance) και γλωσσικής ικανότητας / 'γνώσης' (competence). Πάω στοίχημα πως η γλωσσική ικανότητα των νέων δεν έχει κανένα πρόβλημα, πέραν παθολογικών περιπτώσεων, φυσικά. Άλλωστε, αν η (περιορισμένη) γλωσσική πραγμάτωση αποτελούσε παράγοντα επηρεασμού, ή και πρόκριμα αξιολόγησης, της γλωσσικής ικανότητας, τότε οι λιγομίλητοι και σιωπηλοί θα ήταν εξ ορισμού λεξιπένητες...
Δημοσίευση σχολίου
Πάμε στο άλλο, του Βελούδη: άραγε οι νέοι χρησιμοποιούν ένα πολύ περιορισμένο λεξιλόγιο στην καθημερινή τους επικοινωνία;
Μπορεί. Εξαρτάται από το τι έχουνε να συζητήσουν. Εξαρτάται από το πόσο μιλάνε και για τι. Αν η καθημερινή επικοινωνία εξαντλείται σε ένα μίνιμουμ επικοινωνίας, το λεξιλόγιο σε χρήση θα είναι μικρό. Αν υπάρχει ανάγκη να επιχειρηματολογήσει 'ο νέος' ή 'η νέα' (λ.χ. να ρίξει γκόμενο / γκόμενα, ή να ζητήσει συγγνώμη από γκόμενο / γκόμενα για κάποια παρασπονδία, ή να χωρίσει κλπ.), υποθέτω πως και το λεξιλόγιο σε χρήση θα είναι εκτενές.
Παρόλ' αυτά, πρέπει να προσέξουμε πολύ καλά το εξής: η αγωνία και η υπερβολική προσοχή για το πόσες λέξεις χρησιμοποιούνται ξεκινάει ίσως και από την αδυναμία μας να κάνουμε τη θεμελιώδη διάκριση μεταξύ γλωσσικής χρήσης / πραγμάτωσης (performance) και γλωσσικής ικανότητας / 'γνώσης' (competence). Πάω στοίχημα πως η γλωσσική ικανότητα των νέων δεν έχει κανένα πρόβλημα, πέραν παθολογικών περιπτώσεων, φυσικά. Άλλωστε, αν η (περιορισμένη) γλωσσική πραγμάτωση αποτελούσε παράγοντα επηρεασμού, ή και πρόκριμα αξιολόγησης, της γλωσσικής ικανότητας, τότε οι λιγομίλητοι και σιωπηλοί θα ήταν εξ ορισμού λεξιπένητες...
<< Home
