Sraosha & Rakasha

Σε πολλές συζητήσεις έχω ακούσει την επισήμανση ότι οι Έλληνες δεν μπορούμε να συζητήσουμε ήρεμα και νηφάλια, παρά ωρυόμαστε, εξαπτόμαστε και υστεριάζουμε με την πρώτη ευκαιρία. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα ξεκάθαρο όταν παρακολουθεί κανείς δημόσιες συζητήσεις: πέραν της γνωστής αγένειας, της επιδεικτικής περιφρόνησης προς τους κανόνες του διαλόγου (άρα περιφρόνησης και του συνομιλητή) και της προπέτειας, υπάρχει σχεδόν πάντα ένταση και πάθος, κραυγές, εκρήξεις αγανάκτησης, οργή, τσιρίδες.

Με την περιφρόνηση στον διάλογο και με την άγνοια των κανόνων του έχω ξανασχοληθεί επανειλημμένα, νομίζω πως είναι ζήτημα σχολείου και παιδείας (εδώ κι εδώ). Τώρα θα πω δυο λόγια για το γιατί ο Έλληνας ωρύεται, τσιρίζει και φωνασκεί όταν συζητάει ή όταν διαλέγεται, προφορικά ή γραπτά.

Κατ' αρχήν, όσο κι αν ακκίζονται κάποιοι, οι εκρήξεις οργής κατά τον διάλογο ούτε μεσογειακό ταμπεραμέντο φανερώνουν, ούτε περιφρόνηση του Χάρου μαρτυρούν, ούτε συναίσθηση των περιορισμών του ορθού λόγου υπαινίσσονται, ούτε ερωτική παραφορά εκ μεταφοράς όζουν. Αφορμώνται μάλλον από κυνοειδείς επιδείξεις δύναμης, όπως αρμόζει σε άλογα και άγλωσσα αγελαία ζώα. Οι (παρά τρίχα) μεσογειακοί Ιορδανοί είναι από τους πιο ευγενικούς και διαλογικούς συζητητές που γνωρίζω, έτσι και πάρα πολλοί λιβανέζοι, μαροκινοί και αιγύπτιοι, για να μην επεκταθώ δυτικότερα και βορειότερα. Αν πρέπει να αποπειραθώ μια χονδροειδέστατη γενίκευση εκ του προχείρου, τα ανήμερα θεριά όσον αφορά τον διάλογο είναι οι συμπατριώτες μας, οι Ισραηλινοί, οι Τούρκοι και οι Αμερικάνοι. Σπεύδω να τονίσω πως αυτά από προσωπική πείρα και ότι οι περισσότεροι μορφωμένοι Ισραηλινοί, Τούρκοι και Αμερικάνοι εν πολλοίς εξαιρούνται.

Στην Ελλάδα, όμως, διάλογο χωρίς υστερίες και μάτια γουρλωμένα όλο πάθος και οργή -- οργή που πάντοτε αποζητά να συντρίψει τον αντικείμενο, τον αντίπαλο, τον αντίδικο, δεν ξέρω ποιοι μπορούν να διεκπεραιώσουν. Ο Αναστάσιος Αλβανίας; ο Νίκος Δήμου; ο Φ. Γεωργελές; η Σ. Τριανταφύλλου; ο Γ. Μπαμπινιώτης; (έχει βρίσει δύο φορές -- και τις δύο αδίκως) ο Π. Παυλόπουλος; ο Β. Βενιζέλος; ο Α. Καρκαγιάννης; ο Ν. Ξυδάκης; ο Γ. Χάρης; (πόσοι είναι αυτοί; νομίζω πως θα αρχίσω τις εκπτώσεις...).

Γιατί; Κατ' αρχήν η έλλειψη καλλιέργειας και άσκησης στον διάλογο δε βοηθάει. Ξέρω πως θα ακουστώ σαν να βγήκα από τη 'Φιλοκαλία' (χάχα), όμως στα περισσότερα ζητήματα σ' αυτή τη ζήση η μαθητεία και η (εξ)άσκηση μετράνε αφάνταστα. Στον διάλογο μας λείπουν και τα δύο. Άλλωστε, 'εμείς οι Έλληνες' είμαστε όλοι ταλέντα, πελώρια ταλέντα, είμαστε όλοι "παρεξηγημένες μεγαλοφυίες" (όπως εύστοχα το διατύπωσε ο Φάις). Ξέρουμε τι θα πει ο παπάρας απέναντί μας (γιατί είναι παπάρας) προτού το πει, γι' αυτό είμαστε προπετείς και τον διακόπτουμε . Η παιδεία και η έλλειψή της, που λέγαμε.

Εντάξει, γιατί όμως ωρυόμαστε; και τρελαινόμαστε; Μου έλεγε ο Φώλιος πως τώρα που μεταρρυθμίσανε την ορθογραφία της γερμανικής υπήρξε πολλή συζήτηση και διαφωνία στη Γερμανία αλλά χωρίς να χυθούν αίμα, δάκρυα και σπέρμα (στο χώμα· όρα και λήμμα Αυνάν). Εδώ θα διοργανώναμε αναβίωση των Ευαγγελικών, θα στήναμε λαϊκά συλλαλητήρια, θα καίγαμε το Πολυτεχνείο, θα μηνύαμε τον Βούλγαρο τον Μπαμπινιώτη, θα τρέχαμε στα σούπερ μάρκετ να στοκάρουμε εβαπορέ, ζβαν και φουαγκρά.

Γιατί; Νομίζω πως η απάντηση είναι απλή αλλά δυσάρεστη. Στην Ελλάδα φρονούμε πως σε κάθε διάλογο, σε κάθε συζήτηση, παίζεται κι ένα διακύβευμα. Δεν πρόκειται για απλή μπαρμπουτιέρικη μεταφορά. Το αποτέλεσμα του διαλόγου θα αλλάξει τη ζωή μας. Συνήθως προς το χειρότερο. Σκεφτείτε το ασφαλιστικό και τους 'διαλόγους' των κυβερνήσεων με συνταξιούχους και απολυόμενους. Όλα εξαρτώνται από το πώς θα έρθουνε τα κοκκαλάκια. Τριάρες; Εξάρες; Ασσαίοι; Υπάρχει ανασφάλεια, εν πολλοίς δικαιολογημένη.

Ναι, αλλά τότε γιατί ο Έλληνας τρελαίνεται όταν συμμετέχει σε διάλογο για οποιοδήποτε θέμα; Ακόμα και όταν πρόκειται για πραγματικό διάλογο και όχι για αυταρχικό θέατρο λόγων στημένο από κυβερνήσεις κι εργοδότες; Γιατί παντού υπάρχει ένα διακύβευμα. Είμαστε σε κατάσταση πολιορκίας. Διαρκώς. Όλα είναι στον αέρα. Όλα διακυβεύονται ανά πάσα στιγμή. Το κεφάλαιο / οι εθνικιστές / οι ξένοι / η Δεξιά / οι Αμερικάνοι / ο Μεγάλος Αδερφός / οι Τούρκοι / οι αντιλαϊκές δυνάμεις καραδοκούν. Συνεχώς. Πώς είναι δυνατόν να γίνει νηφάλιος διάλογος; Εδώ ετοιμάζονται να μας __________ οι __________ .

Όπως λέει ο ποιητής και ψάλλει ο εθνεγέρτης:

Πρόβατα ξυπνάτε,
η σειρά μας έρχεται.
Κι εσεις τσομπανάκια
άντε να κουρεύεστε.

Πρόβατα ξυπνάτε,
πιάστε τα υψώματα.
Λύκοι θα υπάρχουν,
όσο υπάρχουν πρόβατα

κτλ.

Άρα, η δικαίωση της αντίθετης άποψης συνεπάγεται επικράτησή της και, κατά συνέπεια, καταστροφή, συντέλεια, πισωγύρισμα, άλωση, μαρασμό, απεμπόληση ιερών και οσίων (κεκτημένων), υποτέλεια, χούντα, finem Graeciae, ραγιαδισμό... Παντού υπάρχει ένας κίνδυνος. Αριστεροί, δεξιοί, προοδευτικοί, συντηρητικοί, χριστιανοί, αντίχριστοι, σατιρίζοντες και σατιριζόμενοι, όλοι συμμερίζονται ότι αν δεν επικρατήσει η "σωστή σκέψη" κατά τον διάλογο, θα μας πάρει ο διάολος, ο ιμπεριαλισμός, ο συντηρητισμός ή οι Τούρκοι (διαλέχτε τον οξαποδώ σας). Και μάλιστα γρήγορα.

Κι όμως, αν το σκεφτεί κανείς, οι θλιβερότερες συμφορές αυτού του τόπου και αυτού του λαού (να τις απαριθμήσω; τις ξέρετε), πάντοτε προέκυπταν και από την απουσία διαλόγου. Κανένα δεινό δεν επέπεσε πάνω μας ως αποτέλεσμα δικαίωσης, πολλώ μάλλον επικράτησης, της 'λάθος άποψης' μετά από διάλογο.